Genetik mi Yoksa Çalışmak mı: Sporcuların Sahip Olduğu Genler, Onların Performansını Ne Yönde Etkiler?
Genler, insan vücudu noktasında birçok açıdan oldukça belirleyicidir. Ancak sporcuların önemli müsabakalarda gösterdikleri performansların, genlerle ne kadar ilişkili olduğu merak edilen bir ayrıntıdır.
Gelin, bu sorunun cevabını verelim.
Aslında kalıtımın, insanların fiziksel performansı üzerinde önemli etkileri olduğu hâlihazırda bilinmekte.
Bugüne kadar yapılmış araştırmalar 200’den fazla genin, fiziksel performansla ilişkili olduğunu gösterir. Fakat bu etkinin miktarını belirlemek, kolay değildir. Çünkü bu noktada birçok faktör etkilidir.
Dayanıklılık, vücut yapısı ve güç, sporcuların performansını belirleyen temel etkenlerdir. Genetik faktörlerin bu özellikler üzerindeki etkisi ise aynı düzeyde değildir.
Her spor dalının kendine has özellikleri olduğundan, her spor dalıyla ilgilenen sporcuların sahip olması gereken fiziksel özellikler birbirinden farklıdır.
Örneğin basketbolda boy oldukça önemlidir ve genetik faktörlerin boy üzerindeki etkisi %60-%80 arası bir oranla hayli yüksektir.
İnsan vücudundaki; kalp damar, solunum, sinir sistemi gibi farklı sistemlerin, fiziksel performans üzerinde etkisi vardır.
Mesela oksijenin dokulara düzenli olarak ulaştırılabilmesi, kasların işlevini yerine getirebilmesi açısından oldukça önemlidir. Maksimal oksijen tüketimi olarak ifade edilen bu özellik üzerinde genetik faktörlerin etkisi yaklaşık %50’dir.
Benzer şekilde kalp tarafından pompalanan kan hacmi üzerinde, genetik faktörlerin etkisi ise %42-%46 arasındadır. Ayrıca son yıllarda genetik faktörlerin rolünü belirlemek üzere yapılan araştırmalarda, özellikle iki genin katkısı daha ayrıntılı şekilde anlaşılmıştır.
Bu genlerden ACE, kan damarlarının daralmasından, kan basıncından ve kanın dolaşım sistemindeki hareketinin kontrol edilmesinden sorumludur. ATCN-3 geni ise kasların güçlü ve hızlı bir şekilde kasılmasından sorumludur.
Bu genin, X ve R alelleri şekilde iki farklı şekli bulunur.
Araştırmalar, gücün önemli olduğu spor dallarındaki sporcuların R aleline, dayanıklılık gerektiren spor dallarındaki sporcuların ise X aleline sahip olduğunu göstermekte.
